‘Acupunctuur wordt gebruikt voor een breed spectrum van klachten en ziekten. Patiënten met kanker gebruiken het voor pijnbestrijding, het verminderen van misselijkheid en braken, vermoeidheid, opvliegers, droge mond, neuropathie, nervositeit, depressie en slaapproblemen. Het meest overtuigende wetenschappelijk bewijs komt van studies naar acupunctuur bij misselijkheid en braken veroorzaakt door chemotherapie.’ 1

De werking van acupunctuur

Algemeen wordt aangenomen dat acupunctuur het zenuwsysteem kan stimuleren en de afgifte van neurotransmitters kan beïnvloeden. Deze biochemische veranderingen verbeteren het lichamelijke en emotionele welzijn. Van bepaalde acupunctuurpunten is aangetoond dat ze specifieke gebieden in de hersenen kunnen beïnvloeden, en daarmee de gevoeligheid voor pijn en stress, de ontspanning bevorderen en nervositeit verminderen.

Werkingsmechanismen

Acupunctuur kan helpen de symptomen van (de behandeling van) kanker te bestrijden door:

  1. Stimulering van zenuwen in spieren en ander weefsel, wat leidt tot de afgifte van endorfinen en andere neurotransmitters, zoals serotonine, en veranderingen in het deel van de hersenen dat pijn verwerkt;
  2. Pijnstilling door alpha-adrenoceptor-mechanismen (Koo 2008);
  3. De afgifte van adenosine te verhogen, wat pijnstillende eigenschappen heeft (Goldman 2010);
  4. Regulering van het limbisch systeem (Hui 2009);
  5. Ontsteking verminderen door de afgifte van immuun-regulerende stoffen (Kavoussi 2007, Zijlstra 2003);
  6. Productie van endogene opiaten te stimuleren die het autonome zenuwstelsel beïnvloeden (Arranz 2007). Stress activeert het sympatisch zenuwsysteem, terwijl acupunctuur het tegenovergestelde parasympatische zenuwstelsel kan activeren, wat helpt ontspannen;
  7. Cytokine ontstekingswaarden omlaag brengen (Arranz 2007);
  8. Terugbrengen van door stress veroorzaakte veranderingen in gedrag en biochemie (Kim 2009);
  9. Verhogen van T-lymfocyten, zoals CD(3), CD(4) en CD(8), en van Natural Killer-cellen (Zhao 2010);
  10. Verlichten van misselijkheid en braken door de gastrische myo-electrische activiteit te reguleren (Streitberger 2006), de nervus vagus en het autonome zenuwstelsel te moduleren (Huang 2005), en vestibulaire activiteit te reguleren in het cerebellum (Streitberger 2006);
  11. Vermindering van door vasopressin veroorzaakte misselijkheid en braken en retrograde peristaltische contracties (Tatewaki 2005).

    Pijn

    Een systematische review vond beperkt bewijs dat acupunctuur langdurige verlichting van pijn geeft bij patiënten met kanker (Paley 2011). De review concludeert dat er een tekort is aan onderzoeken van goede kwaliteit, maar meer recente onderzoeken leverden meer bewijs. Zo vond een onderzoek dat acupunctuur effectiever is dan usual care bij pijn en disfunctie na het operatief verwijderen van lymfklieren in de nek (Pfister 2010). Een ander vond dat het effectiever is dan cobamamide voor perifere neuropathie na chemotherapie (Xu 2010) en een derde vond dat acupunctuur beter werkt dan placebo-acupunctuur voor gewrichtsproblemen veroorzaakt door aromataseremmers (Crew 2010).

    Vermoeidheid

    Twee kleinere gerandomiseerde onderzoeken toonden aan dat acupunctuur effectiever is dan placebo-acupunctuur (Balk 2010; Molassiotis 2007), maar meer onderzoek is nodig.

    Xerostomia (droge mond)

    Een systematische review toonde mogelijk effect van acupunctuur (O’Sullivan 2010), maar niet alle verschillen waren significant.

    Leukopaenia (tekort witte bloedlichaampjes)

    Een systematische review concludeerde dat acupunctuur mogelijk effectief is voor door chemotherapie veroorzaakte leukopaenia (Lu 2007), hoewel de studies van lage kwaliteit waren. Meer recente gerandomiseerd gecontroleerde studies vonden dat acupunctuur de granulocyte colony-stimulerende factor vergrootte en dat de leukopaenia verbeterde (Han 2010), alsmede de witte bloedlichaampjes (Lu 2009).

    Vaatproblemen

    Een systematische review van drie onderzoeken naar vrouwen met borstkanker (Lee 2009a) en vier andere recente onderzoeken (Frisk 2011; Liljegren 2010; Walker 2010; Hervik 2009) laten gemengde resultaten zien, waaruit moeilijk definitieve conclusies te trekken zijn. Acupunctuur kwam als beter uit de bus dan placebo-acupunctuur in twee van de drie onderzoeken, beter dan het geneesmiddel venlafaxine in één van de twee: vergelijkbaar met ontspanning en minder effectief dan hormoontherapie, maar zonder de zware bijwerkingen. Er is ook een systematische review over mannen met prostaatkanker: de resultaten waren veelbelovend (Lee 2009b).

    Misselijkheid en overgeven

    Drie systematische reviews vonden dat moxibustie of acupunctuur kunnen helpen tegen misselijkheid en overgeven (Lee 2010; Chao 2009; Ezzo 2006), vooral in acute situaties.

    Bronnen:

    Cancer Care, https://www.acupuncture.org.uk/a-to-z-of-conditions/a-to-z-of-conditions/cancer-care.html, British Acupuncture Council, Research Sheets.

    Gralla, R. e. a., ‘Recommendations for the use of antiemetics: Evidence-based, clinical practice guidelines’, Journal of Clinical Oncology 1999; 17: 2971-94.

    Griffin, A. e. a., ‘On the receiving end: V Patient perceptions of the side effects of chemotherapy in 1993’, Annals of Oncology 1996; 7: 189-95.

    Hesketh, P. e. a.,  ‘Methodology of antiemetic trials: response assessment, evaluation of new agents and definition of chemotherapy emotogenecity’, Supportive Care Cancer 1998; 6: 221-7.

    Johnston, M.F. e. a., ‘Acupuncture and fatigue: current basis for shared communication between breast cancer survivors and providers’, J Cancer Surviv 2007 Dec;1(4):306-12.

    Lu, W. e. a., ‘Acupuncture for chemotherapy-induced leukopenia: exploratory meta-analysis of randomized controlled trials’, Journal Of The Society For Integrative Oncology2007; 5: 1-10.

    Love, R. e. a.,  ‘Side effects and emotional distress during cancer chemotherapy’, Cancer 1989; 63: 604-12.

    Meidell, L. en B. Holritz Rasmussen, ‘Acupuncture as an optional treatment for hospice patients with xerostomia: an intervention study’, Int J Palliat Nurs 2009; 15: 12-20.

    Osoba, D. e. a., ‘Effect of postchemotherapy nausea and vomiting on health-related quality of life. The Quality of Life and Symptom Control Committees of the National Cancer Institute of Canada Clinical Trials Group’, Supportive Care Cancer 1997; 5: 307-13.

    Paley, C.A. e. a., ‘Acupuncture for cancer pain in adults’, Cochrane Database Syst Rev. 2011 Jan 19(1):CD007753.

    Rada, G. e. a., ‘Non-hormonal interventions for hot flushes in women with a history of breast cancer’, Cochrane Database Syst Rev. 2010 Sep 8;(9):CD004923.

    Roscoe, J. e. a., ‘Nausea and vomiting remain a significant clinical problem: trends over time in controlling chemotherapy-induced nausea and vomiting in 1413 patients treated in community clinical practices’,  Journal of Pain and Symptom Management 2000; 20: 113-21.

    Juni 2018: de Amerikaanse kankerstichting US NIH National Cancer Institute heeft haar overzicht van Traditionele Chinese Geneeskunde en acupunctuur voor professionals en patiënten bijgewerkt tot de 2018-versie.